Gluten nedir? Kimler glutensiz beslenmeli? Glutensiz beslenme nasıl sürdürülebilir?
Bu yazımızda sizlerle temel bilgiler paylaşacağız.
Gluten Nedir?
Gluten bir besin midir? Pek çok kişinin bahsettiği ve şikayetçi olduğu bu gıdanın bileşeni nedir?
Gluten; buğday, çavdar, arpa ve tritikalede (çavdar ve buğday karışımı) bulunan bir protein ailesinin adıdır. Gluten ailesindeki birincil proteinler gliadin ve glutenindir.
Bu gluten proteinleri gluten içeren gıda ürünlerine elastikiyet verir. Ekmeğin hamursu ve süngerimsi dokusunu veren yapıdır. Bu protein adeta bir yapıştırıcı görevi görür. Ayrıca ekmeğin pişerken kabarmasına da yardımcı olur!
Neden Glutensiz Besleniyoruz?
Glutensiz bir diyet sürdürmenin üç temel nedeni vardır. Buğday alerjisi, gluten hassasiyeti ve çölyak hastalığıdır.
Buğday alerjilerini tartışmadan önce gluten hassasiyeti ve çölyak hastalığı arasındaki farkı belirlemek gerekiyor. Çoğu zaman bu ikisi birbiriyle karıştırılır.
Çölyak Dışı Gluten Duyarlılığı veya Hassasiyeti
Son zamanlarda gluten duyarlılığı veya gluten intoleransı kavramlarını çok sık duymaya başladık. Bu iki ifade genellikle birbirinin yerine kullanılmaktadır.
Gluten duyarlılığı veya intoleransı çölyak hastalığı olmadan gluten alımına bağlı olarak vücudun verdiği olumsuz bir tepki olarak tanımlanır.
Bu olumsuz tepkiler arasında ishal, kabızlık, şişkinlik, uyuşukluk ve mide ağrısı sayılabilir.
Birçok hastalık da vücudun glüten duyarlılığı/hassasiyeti geliştirme olasılığının arttırabilir. İrritabl bağırsak sendromu, ülseratif kolit ve diğer çeşitli otoimmün hastalıklar bunlardan bazılarıdır.
Çölyak hastalığı nedir?
Çölyak hastalığı olan kişiler gluten duyarlılığı veya intoleransı olanlarla aynı semptomları yaşayabilir. Ancak burada semptomlar kendisini daha şiddetli gösterir.
Çölyak hastalığı otoimmün bir hastalıktır. Bu kişilerde vücut gluteni istenmeyen bir istilacı olarak görür.
İnce bağırsağımızın iç yüzeyinde tükettiğimiz gıdalardaki besinleri emmekten sorumlu olan küçük parmaksı yapılar vardır. Bunlara villus denir. Çölyak hastası olan kişilerde gluten tüketildiğinde incebağırsak yüzeyindeki bu villuslara zarar verir. Bu durum zaman içerisinde diğer temel besinlerin emiliminde de bozukluk yaşanmasına neden olur.
Çölyak hastalığını kesin olarak teşhis etmenin iki temel yolu vardır: Kan testi veya biyopsi yapmak.
Buğday Alerjisi
Artık glüten duyarlılığı/hassasiyeti ile çölyak hastalığı arasındaki farkını bildiğimize göre buğday alerjisinin tanımını yapalım.
Buğday alerjisi biraz daha farklıdır. Bu durum vücut buğdayda bulunan proteine yanıt olarak antikor oluşturduğunda ortaya çıkar. Ancak bu durum mutlaka gluten proteinleri bağlı değildir. Buğday alerjisinin varlığını teşhis etmek için genellikle deri testi veya kan testi kullanılır.
Glutensiz Diyet Yapmalı mıyım?
Herkes glutensiz beslenmenin kendisi için uygun olup olmadığını merak etmeye başladı. Vücudunda hissettiklerinin veya yaşadıkları sorunların gluten alımıyla ilişkili olup olmadığını tespit etmek için çeşitli eliminasyon yöntemleriyle teşhis etmeye çalışıyorlar.
Bu konuda doktor muayenesi ve gerekli tetkiklerin yapılmasıyla duyarlılık/hassasiyet, çölyak hastalığı veya buğday alerjisi olup olmadığını belirlemek gerekmektedir.
Glutensiz Beslenme Rehberi
Glutensiz beslenmenin kendiniz için doğru olup olmadığına karar verdikten sonra nereden başlamak gerekmektedir?
Gluten ürünlerine ne kadar bağımlı olduğunuza bağlı olarak durum değişse de beslenme içeriğinden tüm gluteni aniden çıkarmak kişiler için oldukça zor ve yıpratıcı olabilir.
Tüm gluten ürünlerini aniden ortadan kaldırmak ve diğer gıda gruplarına geçmek yerine tükettiğiniz ürünlerin yerine uygun ikame ürünler bulmak ve geçişi biraz daha yumuşak yapmak daha yerinde olacaktır.
Glutensiz Beslenirken Etiketleri Okumak
Satın aldığınız veya tükettiğiniz tüm ürünlerin etiketleri okumak ilk aşamada biraz bunaltıcı olabilir. Ancak sizin için süreci basitleştirmeye yardımcı olacak adım adım bir kılavuz sunuyoruz.
Adım 1: Sertifikalı bir glutensiz etiket veya resim için ambalajı kontrol edin
Tüm glutensiz ürünler bu göstergeye sahip olmasa da öncelikle bu etiketi kontrol etmekte fayda var. Eğer bu gösterge veya etiketi ambalajın üzerinde görmüyorsanız ikinci adıma geçebilirsiniz.
Adım 2: Ürün içeriklerinde alerjen bölümüne bakın
FDA, tüm üreticilerin ürünlerinde en önemli 8 gıda alerjeninden (süt, yumurta, balık, kabuklu deniz ürünleri, ağaç kuruyemişleri, yer fıstığı, buğday ve soya) herhangi birinin bulunduğunu belirtmesini gerektiren bir Gıda Alerjen Etiket Yasası oluşturmuştur.
Etiketleri okurken "içerir" uyarısı altında alerjen içeriklerden hangisini bulundurduğuna dair ifadeleri arayın. Burada buğdayın listede yer aldığını görürseniz ürünün glütensiz olmadığını bilirsiniz. Eğer buğday listede yoksa üçüncü adıma geçin.
Adım 3: Arpa, çavdar, tritikale, malt ve bira mayası için içerik listesini kontrol edin
Eğer bu kontrol sürecinde bu üç adımı başarıyla geçerseniz artık ürün sizin için iyi bir alternatif olmuştur.
Glutensiz bir diyet için etiket okuma konusunda kendinizden emin olamıyorsanız veya bu konuda zorluk yaşıyorsanız her zaman doğal olarak glutensiz olan bitki bazlı ürünlere ve gıda maddelerine ağırlık verebilirsiniz. Et, yumurta, meyve, sebze vb.)
